Het oude ambacht van zeep maken
Evelien Zonneveld ontdekt het oude ambacht van zeep maken bij een familie die ze ontmoet tijdens een reis door Canada. Nu tien jaar geleden raakt ze gebiologeerd door het procedé. Het lijkt op koken maar dan met ingrediënten als geurige etherische oliën, boters en kruiden.
Terug in Nederland start Evelien haar bedrijf ‘Werfzeep’. Inmiddels werkt ze met een negenkoppig team. Samen maken ze een vast assortiment van vier en twintig zuivere zeepsoorten en daarnaast limited editions, seizoen zepen en speciale uitgaven. Biowinkels in binnen en buitenland nemen haar producten af. ‘Werfzeep’ is gevestigd in ‘Druk’ aan de Westerkade te Utrecht.
Het idee om een boek over zeep te maken ontspruit uit een droom. Letterlijk. Ze vertelt het haar buurvrouw, grafisch ontwerper Sappho Panhuysen (studio ‘Vrijdag’). Het is het begin van een project dat uitmondt in ‘het Zeepboek’.
We praten met Evelien Zonneveld en Sappho Panhuysen over de totstandkoming.
Waarom wilden jullie een boek maken?
Evelien: Het idee ontstond twee jaar geleden. Een boek over de verhalen rondom zeep, de ingrediënten én over het plezier van zeep maken.
Sappho: Wij hebben vijf jaar geleden de huisstijl van Werfzeep ontwikkeld en maken sindsdien al hun wikkels en andere uitingen. Een boek vonden we een interessant idee. Ik vind een boek ook passen bij het product zeep dus ik riep meteen: dat moeten we maken!
Evelien: We stuurden een paar concept hoofdstukken naar twee verschillende uitgevers maar het project kwam niet van de grond. Daarom besloten we het zelf uit te geven.
Wat was de opdracht aan jou als ontwerper Sappho en wie werkte er nog meer mee aan het boek?
Sappho: Het boek moet het wonderlijke maakproces van zeep weergeven. Een inspiratieboek dat het zuiver natuurlijke product ontrafelt en planten en kruiden benoemt zodat je receptuur hebt waarmee de lezer ook zelf zeep kan maken. Evelien en ik wisselden van gedachten over hoe een boek over Werfzeep eruit zou kunnen zien. Alle ideeën ontstonden in samenspraak én in grote vrijheid. Inhoud en vorm kwamen al werkend tot stand. Geen afgebakend proces maar een kruisbestuiving waarbij inhoud en ontwerp hand in hand gingen. Het ontwerp is regelmatig aangepast aan de tekst en andersom.
Evelien: Sappho en ik stelden het boek samen. Verder werkten we met een auteur, eindredacteur, fotograaf en met testzeepmakers en meelezers.
Het is een monumentaal boek geworden. Wist je dat van te voren?
Evelien: Ik dacht aan zo’n 250 pagina’s. Toen bleek dat een hoofdstuk gemiddeld 40 pagina’s besloeg. We zouden elf hoofdstukken behandelen.
Sappho: Er was een grote hoeveelheid geschikt materiaal zowel qua beeld als inhoudelijk. Het boek had nog drie keer zo dik kunnen worden. In elk van de elf hoofdstukken staat één plant centraal. Hoewel het twee kilo weegt is het een handzaam boek.
Op basis waarvan kozen jullie materiaal en vorm?
Sappho: Duurzaamheid en herkomst van het papier speelden een grote rol. Maar ook de fysieke uitstraling. Hoe voelt het papier aan en hoe ‘valt’ het. Het moest zacht zijn met enige structuur. We wilden een boek met ronde rug, een kleine oversteek van het omslag en smallere katernen om de zeeprecepten zichtbaar te maken. Kosten speelden natuurlijk ook mee bij de materiaalkeuzes.
Wat is de kracht van dit papieren boek?
Evelien: Ik ben sowieso boekengek, heb er ontelbaar veel. Het past bij me om in mijn boshuis aan een boek te werken. Ik wil geen instructiefilmpjes op YouTube.
Sappho: Een boek is tastbaar en fysiek. Je wordt geleid omdat je je verhaal lineair kunt vertellen. Dit boek neemt je als lezer bij de hand, op een vriendelijke, uitnodigende en heldere manier.
Wat is het doel van het boek en voor wie is het bedoeld?
Evelien: Voor iedereen hoop ik. Iedereen die meer wil weten over zeep. Wat zeep precies is. Hoe je het maakt. Met welke planten je kan werken. Ik denk dat het ook een interessant boek is als je van wildplukken of moestuinieren houdt. Het bos waar we voor Werfzeep ingrediënten plukken, is het decor van het boek. In ruim 1100 foto’s zie je in elk hoofdstuk de seizoenen wisselen terwijl één plant per hoofdstuk wordt uitgelicht. Behalve zeep maken leer je uit het boek hoe je de planten zo kunt verwerken dat de goede eigenschappen in de zeep belanden.
Wie fotografeerde?
Sappho: Een deel van de foto’s komt uit het archief van Evelien. Ze legt al jaren zowel het proces van zeep maken als de ingrediënten én het wildplukken vast. Een ander, aanzienlijk deel, is gemaakt door Laura de Rijk. Zij heeft speciaal voor dit boek uitgebreide series gemaakt in de verschillende seizoenen. Het beeld komt van verschillende fotografen maar is toch een eenheid. Dat is mede het gevolg van de aandacht die aan de lithografie is besteed. De rijkdom aan materiaal maakte kiezen soms moeilijk.
Welke rol speelde de drukker?
Sappho: Adviserend en ondersteunend, op gebied van papier, bindwijze en beeldbewerking. NPN is prettig perfectionistisch en uitermate betrokken.
Technische details.
Het boek bevat 440 pagina’s binnenwerk, gedrukt op Fly papier 130 gram kleur 06 extra weiss (papierfabriek Cordier, geleverd door Papier Union Duitsland). Omslag gedrukt op 125 gram Wibalin natural white. Formaat 205 x 285 mm. De smalle receptenpagina’s zijn na het drukken en binden gestanst. Met als voordeel dat je in je ontwerp en opmaak geen rekening hoeft te houden met waar deze precies komen.
Lees voor meer informatie ons ‘tab stansen’ blog
